ทริมูรติ (Trimurti) หรือ “สามัญสามี” ซึ่งประกอบด้วยพระพราหมณ์ หรือพระพรหม (Brahma) พระวิษณุ (Vishnu) และพระศิวะ (Shiva) ทั้งสามถือเป็นภาพลักษณ์สำคัญของพระเจ้าในศาสนาฮินดู
พระศิวะถือว่าเป็นพระเจ้าแห่งการทำลายและการกำเนิดใหม่ พระศิวะถูกนำเสนอในรูปแบบที่หลากหลาย ทั้งเป็นผู้ทำลาย, ผู้สร้างสรรค์, ผู้บำบัด, และผู้อยู่ในสถานะที่เหนือทุกสิ่งทุกอย่าง (transcendent) สัญลักษณ์ของพระศิวะมีอะไรหลายอย่าง เช่น พระศิวะมักจะถูกวาดภาพว่ามีสี่แขน พระศิวะถือตรีชูล (Trishul หรือ Trident) หรือมีพระนางปาร์วตี (Parvati) อยู่ด้วย เป็นต้น
ในบางทรดิต พระศิวะเป็นพระเจ้าที่เป็นมิตรและอ่อนโยน ที่ควบคุมพลังแห่งชีวิตและการมรณะ ในขณะที่ในทรดิตอื่น ๆ พระศิวะถูกนำเสนอเป็นผู้ทำลายที่น่ากลัว พระศิวะถือเป็นสัญลักษณ์ของการเปลี่ยนแปลงและการต่อสู้กับความท้าทายที่แน่นอน
พระศิวะได้รับความนับถืออย่างมากในศาสนาฮินดู มีที่ว่าพระศิวะเป็นผู้ให้การปลดปล่อยจากวัฏจักรแห่งการเกิดใหม่และการตาย และมีเทศน์และพิธีกรรมที่หลากหลายมอบให้แก่พระศิวะ ทั้งนี้ การเคารพของแต่ละบุคคลต่อพระศิวะอาจจะแตกต่างกันไปตามภูมิภาค วัฒนธรรม และการเข้าใจศาสนาฮินดูของแต่ละคน
ลักษณะ
พระศิวะ (Shiva) มีการเปรียบเทียบทางศิลปะและประวัติศาสตร์ในลักษณะที่หลากหลาย ตามนิยายและเทวสาปน์ของศาสนาฮินดู แต่มีลักษณะทั่วไปที่สามารถระบุได้ดังนี้:
- ภาพลักษณ์มนุษย์: พระศิวะมักจะถูกวาดเป็นรูปภาพของชายที่สวมเครื่องหมายเป็นสิ่งมีชีวิตที่ยิ่งใหญ่ บางครั้งมีสี่แขน และมีผิวหนังสีฟ้า
- ตรีชูล (Trident): ตรีชูลเป็นสัญลักษณ์ที่ครอบครองแทนพระศิวะ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของพลังทำลายและแบ่งบัน
- วงจรันดร (Crescent Moon): วงจรันดรที่อยู่บนหัวของพระศิวะเป็นสัญลักษณ์ของเวลาและการเปลี่ยนแปลง
- มหาปู (Great Bull หรือ Nandi): พระศิวะมักจะถูกวาดภาพกับสัตว์ประจำตัวที่เป็นมหาปู หรือนานดี (Nandi)
- สิ่งมีชีวิตที่มีรูปทรงงู: พระศิวะมักจะถูกวาดภาพที่มีงูถูกมัดรอบคอหรือกาย ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความไม่ตายและการรักษา
- ผู้ยืนบนนารายาน (demon Nataraja): พระศิวะมักจะถูกวาดภาพเป็น “Nataraja” หรือ “King of Dance” ที่ยืนบนพระนารายานที่กำลังเต้นรำ เพื่อทำลายจักรวาลและเริ่มต้นใหม่
นอกจากนี้พระศิวะยังมีภาพลักษณ์อื่นๆ อาทิเช่น พระศิวะที่เต้นรำ (Shiva Nataraja), พระศิวะเป็นผู้ให้คำปรึกษา (Dakshinamurthy Shiva) และพระศิวะเป็นผู้พิทักษ์ศาสนสถาน (Kshetrapala Shiva) เป็นต้น.
วิธีการบูชา
วิธีการบูชาในศาสนาฮินดูมีการแตกต่างกันอยู่ในหลายแบบ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเชื่อ ประเพณี และวัฒนธรรมท้องถิ่น แต่วิธีการทั่วไปที่มักจะใช้ในการบูชาพระศิวะ (Shiva) นั้น มีดังนี้:
- การตั้งพระพุทธรูป หรือ มรตี Shiva: วางพระภาพหรือรูปปั้นของพระศิวะในสถานที่ที่ท่านนับถือเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ หรือที่สงบเงียบ และสะอาด
- การอบายมุข: สำหรับพระศิวะ อาจใช้แก้วน้ำ ดอกไม้ หรือใบบิลวา (บรรดาสิ่งที่พระศิวะนับถือ) ในการอบายมุข
- การสวดมนต์ หรือ การทำจักรประวัติ: มีการสวดมนต์เพื่อเทิดพระเกียรติพระศิวะ เช่น “Om Namah Shivaya” ซึ่งแปลว่า “ฉันน้อมสักการะแก่พระศิวะ” หรือสวดมนต์พระศิวะจินตอสตรา (Shiva Tandava Stotram)
- การเสียสละ: การเสียสละด้วยอาหาร ดอกไม้ หรือสิ่งของอื่น ๆ ที่ท่านมีความเชื่อว่าพระศิวะจะชอบ
- การทำดาร์ชัน: การดูรูปปั้นหรือรูปภาพของพระศิวะ ที่เป็นการเชื่อมต่อกับพระศิวะโดยตรง
- การทำการณ์การบูชา: ทำการณ์การบูชาหรือพิธีกรรมอื่น ๆ ที่มีขึ้นในวันพิเศษ เช่น ในวันมหาราชินี (Mahashivratri) ที่เป็นวันที่นับถือพระศิวะ
อย่างไรก็ตาม วิธีการบูชาที่แตกต่างกันนั้นขึ้นอยู่กับวัฒนธรรมท้องถิ่น การศึกษาเรียนรู้ และทรัพยากรที่มีอยู่ จึงควรทำตามที่ท่านรู้สึกสบายใจ และมีความสัมพันธ์กับพระศิวะเป็นอย่างดี.
บทสวดบูชา
บทบูชาพระศิวะ (Shiva) ในศาสนาฮินดูมีอยู่หลายรูปแบบ ขึ้นอยู่กับความเชื่อ ประเพณี และวัฒนธรรมท้องถิ่น แต่บทสวดมนต์ที่ถือเป็นที่ยอมรับทั่วไป และใช้บ่อยครั้งในการบูชาพระศิวะคือ “Om Namah Shivaya” ซึ่งแปลว่า “ฉันน้อมสักการะแก่พระศิวะ”
นอกจากนี้ยังมี “Shiva Tandava Stotram” ซึ่งเป็นบทสวดมนต์ในการเพลิดเพลินในการเต้นรำของพระศิวะ และยังสื่อถึงพลังและความยิ่งใหญ่ของพระศิวะ
สำหรับการบูชาพระศิวะในวันพิเศษเช่น วันมหาราชินี (Mahashivratri) ซึ่งเป็นวันที่นับถือพระศิวะ อาจมีการสวดมนต์พิเศษ และทำการณ์การบูชาที่ซับซ้อนกว่าในวันปกติ
เนื่องจากศาสนาฮินดูมีความหลากหลายในความเชื่อและประเพณี การบูชาพระศิวะจึงสามารถปรับเปลี่ยนและปรับใช้ตามความเชื่อและวัฒนธรรมท้องถิ่นของแต่ละคนได้
คาถาบูชาและขอพร “พระศิวะ”
ก่อนจะเริ่มสวดคาถาให้ตั้งจิตใจให้แน่วแน่ระลึกถึงองค์พระศิวะ จากนั้นก็นำของเซ่นไหว้ไปถวายแล้วให้เริ่มท่องบทสวดพระศิวะ
โดยเริ่มจากการท่อง “โอม นะมัส ศิวายะ” ทั้งหมด 3 จบ ต่อด้วยกล่าวบทสรรเสริญพระศิวะ
โอม กระปูระเคารัม กรุณาวะตารัม สัมสาระสารัม ภุชะเคน ทระหารัม สะทาวะสันตัม หะริทะยาระวินเท ภะวัมภะวาณิ สะหิตัม นะมามิ
เมื่อสวดคาถาบูชาพระศิวะเรียบร้อย ให้ขอพรในสิ่งที่ตนเองปรารถนา สิ่งที่ขอจากพระศิวะ ควรเป็นเรื่องราวดีๆ สิ่งดีๆ ไม่ควรขอในเรื่องที่ผิดศีลธรรม ใครก็ตามที่มาพรกับพระศิวะจะต้องเป็นคนดี มีศีลธรรม จึงจะทำให้อำนาจของพระศิวะช่วยบันดาลให้พรที่คุณขอนั้นสำเร็จทุกประการ